بازار جت‌ های جنگنده جهانی: روندها، پیش‌بینی‌ها و بینش‌های استراتژیک (2024-2030) 2025

فهرست مطالب

• خلاصه اجرایی
• بررسی و دینامیک بازار
• راننده‌های کلیدی بازار
• فن‌آوری‌ها و نوآوری‌های نوظهور
• تحلیل بازار منطقه‌ای
• چشم‌انداز رقابتی
• برنامه‌های تأمین و نوسازی
• چالش‌ها و ریسک‌های بازار
• پیش‌بینی‌ها و برآوردهای رشد (2024-2030)
• توصیه‌های استراتژیک
• منابع و مراجع

خلاصه اجرایی

بازار جهانی جت‌ های جنگنده در سال 2025 و سال‌های بعدی برای رشد قابل‌توجهی آماده است، که ناشی از تنش‌های ژئوپلیتیکی، پیشرفت‌های فناوری و برنامه‌های نوسازی ناوگان است. اقتصادهای بزرگ در حال افزایش هزینه‌های دفاعی هستند، به‌طوری که ایالات متحده، چین، هند و چندین کشور عضو ناتو در تلاش‌های تأمین و تحقیق پیشتاز هستند. طبق یک تحلیل بازار در سال 2024، پیش‌بینی می‌شود که بازار جت‌های جنگنده جهانی از 55.2 میلیارد دلار در سال 2024 به 67.6 میلیارد دلار تا سال 2029 افزایش یابد، که نشان‌دهنده نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) 4.1 درصد طی دوره پیش‌بینی است (www.marketsandmarkets.com).

در سال 2025، انتظار می‌رود که تقاضا برای جت‌های جنگنده پیشرفته با نسل 4.5 و 5 به‌ویژه قوی باشد، مانند F-35 Lightning II، Dassault Rafale و Su-57، با قراردادهای تأمین که در حال حاضر در آمریکای شمالی، اروپا، خاورمیانه و منطقه آسیا و اقیانوسیه وجود دارد. برنامه F-35 همچنان بر بازار تسلط دارد، به‌طوری که لوکهید مارتین از افزایش نرخ تولید و سفارش‌های بین‌المللی گسترش‌یافته، از جمله از فنلاند، سوئیس و آلمان خبر می‌دهد (www.lockheedmartin.com).

پیش‌بینی می‌شود که منطقه آسیا و اقیانوسیه به‌عنوان سریع‌ترین بخش در حال رشد بازار باشد، به دلیل افزایش بودجه‌های دفاعی و نگرانی‌های امنیتی منطقه‌ای، به‌ویژه در ارتباط با چین و هند. تأمین تجهیزات MMRCA (هواپیمای جنگی چند منظوره متوسط) در هند و پروژه جت مخفی F-X در ژاپن، تعهد این منطقه به برتری هوایی را نشان می‌دهند (www.defensenews.com). در همین حال، کشورهای خاورمیانه مانند عربستان سعودی و امارات نیز به دنبال خرید جت‌های جنگنده پیشرفته هستند تا نیروهای هوایی خود را مدرن کنند (www.flightglobal.com).

رشد بازار همچنین با سرمایه‌گذاری‌های جاری در پلتفرم‌های نسل بعدی، از جمله برنامه‌های جت جنگنده نسل ششم در ایالات متحده (NGAD)، اروپا (FCAS و Tempest) و چین پشتیبانی می‌شود. این برنامه‌ها، با اینکه انتظار نمی‌رود تا دهه 2030 وارد سرویس شوند، سرمایه‌گذاری‌های R&D قابل توجهی را در حال تحریک و چشم‌انداز بازار را در کوتاه‌مدت شکل می‌دهند (www.janes.com).

در خلاصه، بازار جت‌های جنگنده در سال 2025 با تقاضای رو به افزایش، نوآوری‌های فناوری و رقابت بین‌المللی قابل توجه مشخص می‌شود، که زمینه را برای رشد و تحول پایدار در سال‌های آینده فراهم می‌کند.

بررسی و دینامیک بازار

بازار جهانی جت‌ های جنگنده در سال 2025 و سال‌های آینده برای رشد قابل توجهی آماده است، که ناشی از افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، پیشرفت‌های سریع فناوری و افزایش بودجه‌های دفاعی در میان اقتصادهای بزرگ است. طبق پیش‌بینی‌های اخیر، انتظار می‌رود بازار از تقریباً 61.6 میلیارد دلار در سال 2023 به حدود 70 میلیارد دلار تا سال 2029 گسترش یابد و طی این دوره، نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) حدود 3.8 درصد را ثبت کند (www.mordorintelligence.com).

یکی از عوامل اصلی که دینامیک بازار را شکل می‌دهد، نوسازی نیروهای هوایی در سطح جهانی است. ایالات متحده بزرگ‌ترین هزینه‌کننده باقی می‌ماند و تأمین پلتفرم‌های پیشرفته‌ای مانند F-35 Lightning II را ادامه می‌دهد. در سال 2025، تحویل رنگارنگ جدید F-35 به متحدان و شرکای ناتو با سرعت خوبی ادامه خواهد یافت و جایگاه این هواپیما را به‌عنوان یک رهبر بازار تقویت می‌کند (www.lockheedmartin.com). در همین حال، کشورهای اروپایی در حال تسریع همکاری‌ها هستند، به‌ویژه سیستم هوایی جنگی آینده (FCAS) شامل فرانسه، آلمان و اسپانیا و برنامه Tempest که توسط بریتانیا و ایتالیا رهبری می‌شود، هر دو در نظر دارند که قابلیت عملیاتی اولیه‌شان را در اوایل دهه 2030 داشته باشند (www.flightglobal.com).

آسیا-اقیانوسیه به‌عنوان یک منطقه اصلی رشد در حال ظهور است، و چین و هند در حال افزایش توسعه و تأمین جت‌های جنگنده بومی هستند. برنامه‌های J-20 و FC-31 چین در حال پیشرفت است، در حالی که هند با افزودن جت‌های Rafale و جت‌های بومی Tejas ناوگان خود را گسترش می‌دهد (www.defensenews.com). رشد بازار این منطقه به‌دلیل نگرانی‌های امنیتی در دریای چین جنوبی و اقیانوس هند شتاب گرفته است.

نوآوری‌های فناوری یکی دیگر از دینامیک‌های مهم است. ادغام هوش مصنوعی، فناوری‌های پنهان، و الکترونیک پیشرفته به‌طور گسترده‌ای در جت‌های جدید نسل جدید در حال تبدیل شدن به استاندارد است. به‌علاوه، گسترش پلتفرم‌های چندمنظوره که قادر به برتری هوایی، حمله زمینی و جنگ الکترونیکی هستند، استراتژی‌های تأمین را تغییر می‌دهد. به‌ویژه، تقاضا برای جت‌های جنگنده نسل پنجم و همچنین نسل ششم در حال نزدیک شدن، سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه را به‌صورت جهانی تحریک می‌کند (airforce-technology.com).

با این حال، بازار با چالش‌هایی مانند دوره‌های توسعه طولانی، هزینه‌های بالای واحد و محدودیت‌های صادرات مواجه است. محدودیت‌های بودجه، به‌ویژه در مناطق در حال توسعه، ممکن است نرخ‌های پذیرش را کند کند. با وجود این موانع، چشم‌انداز بازار جت‌های جنگنده برای سال 2025 و پس از آن همچنان مثبت است و بر اساس نیازهای استراتژیک، تلاش‌های نوسازی جاری و چشم‌اندازهای امنیتی در حال تحول در سراسر جهان استوار است.

راننده‌های کلیدی بازار

بازار جت‌ های جنگنده در سال 2025 تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل ژئوپلیتیکی، فناوری و اقتصادی قرار دارد که تقاضا و نوآوری را تحریک می‌کند. چندین راننده کلیدی بازار انتظار می‌رود تأثیر مهمی بر روند صنعت در سال جاری و سال‌های پیش رو داشته باشند.

• تنش‌های ژئوپلیتیکی و نوسازی دفاع: افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، به‌ویژه در مناطقی همچون شرق اروپا، آسیا-اقیانوسیه و خاورمیانه، همچنان هزینه‌های دفاعی را تحریک می‌کند. درگیری جاری روسیه و اوکراین، افزایش شجاعت چین در دریای چین جنوبی و تغییر در اتحادهای امنیتی، کشورهای مختلف را به نوسازی نیروهای هوایی و سرمایه‌گذاری در جت‌های جنگنده پیشرفته واداشته است. طبق www.sipri.org، هزینه‌های نظامی جهانی در سال 2023 به رکورد 2.44 تریلیون دلار رسید، که بخش قابل توجهی از آن به دارایی‌های برتری هوایی اختصاص دارد.
• پیشرفت‌های فناوری: ادغام سریع فناوری‌های نسل بعدی—مانند پنهان‌کاری، هوش مصنوعی، ادغام حسگرها و سلاح‌های هیپرصوت—به‌عنوان یک راننده حیاتی است. تقاضا برای جت‌های جنگنده نسل پنجم و ششم، شامل Lockheed Martin F-35، Su-57 روسی و برنامه‌های آینده مانند سیستم هوایی جنگی آینده فرانکو-آلمانی-اسپانیایی (FCAS) رو به افزایش است. این پلتفرم‌ها افزایش بقا، قابلیت‌های جنگ شبکه‌ای و انعطاف‌پذیری چندمنظوره را وعده می‌دهند که اولویت‌های نیروهای هوایی مدرن است www.flightglobal.com.
• چرخش‌های تعویض ناوگان: بسیاری از کشورها با نیازهای فوری برای جایگزینی جت‌های قدیمی نسل چهارم مانند F-16، MiG-29 و Mirage 2000 روبه‌رو هستند. این چرخه تعویض، برنامه‌های تأمین و قراردادهای چند میلیارد دلاری را به ویژه در ایالات متحده، اروپا و آسیا به پیش می‌برد. تحلیلگران بازار در www.marketsandmarkets.com پیش‌بینی می‌کنند که بازار جهانی جت‌های جنگنده از 55.1 میلیارد دلار در سال 2023 به 66.6 میلیارد دلار تا سال 2028 افزایش یابد که تأثیر این تلاش‌های نوسازی را برجسته می‌کند.
• فرصت‌های صادرات و همکاری‌های استراتژیک: تقاضای صادرات همچنان قوی است و کشورهایی مانند هند، عربستان سعودی و چندین کشور آسیای جنوب شرق در تلاش برای تنوع بخشیدن به تأمین‌کنندگان و تقویت تولید بومی هستند. همکاری‌های استراتژیک و توافق‌های جبران هزینه‌ها به طور فزاینده‌ای رایج شده‌اند و انتقال فناوری و مونتاژ محلی را تسهیل می‌کنند، همانطور که در قراردادهای اخیر مربوط به پلتفرم‌های F-35، Rafale و Gripen مشاهده می‌شود www.defensenews.com.
• افزایش بودجه‌ها و ابتکارات دولتی: دولت‌ها در حال اولویت‌بندی قدرت هوایی در بودجه‌های دفاعی خود هستند. درخواست بودجه دفاعی ایالات متحده برای FY2025 شامل ادامه تأمین جت‌های پیشرفته است، در حالی که کشورهای اروپایی و آسیایی در حال افزایش تخصیص‌ها به برنامه‌های توسعه جت‌های بومی و مشترک هستند www.defensenews.com.

به‌طور جمعی، این راننده‌ها انتظار می‌رود که رشد قوی بازار جت‌ های جنگنده را تا سال 2025 و فراتر از آن حفظ کنند، با نوآوری و تغییرات استراتژیک در رأس استراتژی‌های تأمین و توسعه.

فن‌آوری‌ها و نوآوری‌های نوظهور

بازار جت‌ های جنگنده در حال تجربه نوآوری شدیدی است زیرا فن‌آوری‌های پیشرفته به سرعت در حال ادغام در پلتفرم‌های نسل بعدی است. در سال 2025 و سال‌های بعدی، این بخش با تلاش برای برتری در پنهان‌کاری، هوش مصنوعی (AI)، سیستم‌های پیشران و جنگ شبکه‌ای کاملاً مشخص می‌شود. این پیشرفت‌ها نه‌تنها قابلیت‌های جت‌های جدید را شکل می‌دهند بلکه سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه و رقابت بین‌المللی را نیز تحریک می‌کنند.

یک روند مرکزی، تکامل فن‌آوری پنهان‌کاری است. جدیدترین جت‌های جنگنده نسل پنجم و همچنین نسل ششم که در حال ظهور هستند، مانند برنامه NGAD (سلطنت هوایی نسل بعدی) نیروی هوایی ایالات متحده و GCAP (برنامه جنگی هوایی جهانی) بریتانیا، ژاپن و ایتالیا، بر طراحی‌های فرار از رادار، استتار و دستاوردهای علم مواد تأکید می‌کنند. این پلتفرم‌ها در نظر دارند تا قابلیت شناسایی در طیف وسیع‌تری از امواج الکترومغناطیسی کاهش یابد و تقاضایی برای بقاء در محیط‌های بسیار رقابتی را منعکس کند www.defensenews.com.

هوش مصنوعی و سیستم‌های خودکار به طور فزاینده‌ای در جت‌های جنگنده هم‌پیلوت و گزینه‌ای جاسازی شده‌اند. هم‌پیلوت‌های هوش مصنوعی می‌توانند در تشخیص تهدیدها، برنامه‌ریزی مأموریت و حتی کنترل پرواز کمک کنند، همانطور که در پروازهای آزمایشی X-62A VISTA نیروی هوایی ایالات متحده فعال است و همچنین ادغام هوش مصنوعی در جت‌های جنگنده اروپایی در حال انجام است. هوش مصنوعی سرعت تصمیم‌گیری را افزایش می‌دهد، بار کاری پilot را کاهش می‌دهد و راه را برای وسایل پروازی جنگی بدون سرنشین (UCAV) که در کنار جنگنده‌های سرنشین‌دار عمل می‌کنند هموار می‌سازد www.airandspaceforces.com.

تکنولوژی پیشران یکی دیگر از حوزه‌های توسعه سریع است. معرفی موتورهای دوره‌ای سازگار، مانند XA100 جنرال الکتریک و XA101 پرات و ویتنی، وعده افزایش بهره‌وری سوخت، دامنه دید بیشتر و قدرت بالا‌تر را می‌دهد. انتظار می‌رود این موتورها هسته اصلی برنامه‌های جنگنده‌های آینده ایالات متحده و متحدان باشد و انعطاف‌پذیری عملیاتی و بقا را افزایش دهند www.geaerospace.com.

در نهایت، مفهوم “جنگ شبکه‌ای” نقش جت‌های جنگنده را بازتعریف می‌کند. پیوندهای داده پیشرفته، ارتباطات ایمن و ادغام حسگرها به جت‌ها اجازه می‌دهد تا به‌عنوان گره‌هایی در یک ابر جنگی بزرگتر عمل کنند، داده‌های هدف‌گیری را به‌صورت آنی به اشتراک بگذارند و با پهپادها و دیگر پلتفرم‌ها هماهنگ شوند. F-35 ایالات متحده، Rafale F4 و جت‌های آینده Tempest و GCAP با این قابلیت‌های دیجیتالی در هسته طراحی می‌شوند www.flightglobal.com.

با افزایش بودجه‌های دفاعی جهانی و تنش‌های ژئوپلیتیکی تجدید شده، انتظار می‌رود که تقاضا برای جت‌ های جنگنده با فناوری پیشرفته تا سال 2030 به شدت رشد کند. چشم‌انداز بازار تحت تأثیر این نوآوری‌ها قرار دارد، با سرمایه‌گذاری‌های سنگین کشورهای غربی، آسیایی و خاورمیانه در برنامه‌های بومی و شراکت‌های بین‌المللی www.fortunebusinessinsights.com.

تحلیل بازار منطقه‌ای

بازار جهانی جت‌ های جنگنده انتظار می‌رود در سال 2025 و سال‌های بعدی با رشد قوی مواجه شود که ناشی از افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، برنامه‌های نوسازی نظامی جاری، و بودجه‌های دفاعی افزایش‌یافته در چندین منطقه است. طبق یک گزارش صنعتی اخیر، انتظار می‌رود که بازار جت جنگنده به ارزش تقریباً 62.1 میلیارد دلار تا سال 2028 برسد و در طی سال‌های 2023 تا 2028 با نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) 5.8 درصد رشد کند (www.marketsandmarkets.com).

• آمریکای شمالی: ایالات متحده همچنان بزرگ‌ترین بازار جت‌های جنگنده است، که ناشی از تأمین‌های مستمر پلتفرم‌های پیشرفته‌ای مانند F-35 Lightning II و نوسازی ناوگان‌های موجود است. پیشنهاد بودجه FY2025 وزارت دفاع ایالات متحده شامل تخصیص‌های قابل توجهی برای تأمین و نگهداری هواپیماهای نسل پنجم و ششم است (www.defensenews.com). کانادا و مکزیک نیز در حال سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی هستند و کانادا در حال نهایی‌کردن تأمین JET های F-35 برای جایگزینی CF-18 های قدیمی است.
• اروپا: کشورهای اروپایی به‌دنبال تهدیدهای امنیتی در حال تقویت نیروهای هوایی خود هستند، به‌ویژه پس از فعالیت‌های روسیه در اوکراین. کشورهایی مانند آلمان، لهستان و فنلاند در حال تأمین جنگنده‌های جدیدی مانند Eurofighter Typhoon و F-35 هستند. سیستم هوایی جنگی آینده (FCAS)، یک پروژه مشترک بین فرانسه، آلمان و اسپانیا، قرار است در نیمه دوم دهه اجرای بیشتری به‌همراه داشته باشد (www.flightglobal.com).
• آسیا-اقیانوسیه: این منطقه شاهد سریع‌ترین رشد است، به‌ویژه توسعه‌جت‌های جنگنده J-20 و J-31 چین و همچنین Tejas و برنامه HAL AMCA هند. ژاپن و کره جنوبی نیز در حال ارتقاء ناوگان‌های خود و دنبال کردن پروژه‌های جنگنده بومی برای مقابله با تهدیدات منطقه‌ای و کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی هستند (www.defensenews.com).
• خاورمیانه: کشورهای خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، امارات و قطر، هر کدام همچنان به‌دنبال سرمایه‌گذاری‌های بالا در جت‌های جنگنده پیشرفته در میان رقابت‌های منطقه‌ای هستند. امارات متحده عربی ناوگان F-16 خود را گسترش داده و به دنبال خرید F-35 است، مشروط بر مذاکرات سیاسی (www.al-monitor.com).
• بقیه جهان: بازارهای آمریکای لاتین و آفریقا به علت محدودیت‌های بودجه‌ای محدود مانده‌اند، اگرچه برخی کشورها در حال ارتقاء از طریق خریدهای دست‌دوم و پلتفرم‌های چندمنظوره هستند (www.janes.com).

در خلاصه، بازار جت‌ های جنگنده در سال 2025 و در آینده نزدیک تحت تأثیر افزایش هزینه‌های دفاعی، پیشرفت‌های فناوری و چالش‌های امنیتی منطقه‌ای قرار خواهد گرفت، که آمریکای شمالی، اروپا و آسیا-اقیانوسیه برای تقاضا و نوآوری پیشتاز خواهند بود.

چشم‌انداز رقابتی

بازار جهانی جت‌ های جنگنده با رقابت شدید میان چندین پیمانکار دفاعی بزرگ و ظهور بازیگران جدید از آسیا و خاورمیانه مشخص می‌شود. در سال 2025، دینامیک رقابتی تحت تأثیر برنامه‌های نوسازی در حال انجام، دکترین‌های دفاعی در حال تحول و تنش‌های ژئوپلیتیکی رو به افزایش است. تولیدکنندگان پیشرو مانند لوکهید مارتین، بوئینگ، داسو ایوییشن، ساب و سوخو در جایگاه تسلط باقی می‌مانند، که با حمایت‌های دولتی قوی برای R&D و قراردادهای تأمین بلندمدت تقویت می‌شوند. به‌ویژه، برنامه F-35 لوکهید مارتین همچنان سهم بازار را رانده است، با بیش از 1,000 واحد تحویل به نیروهای هوایی ناتو و متحدان، و سفارش‌ها برای ادامه تا اواخر دهه 2020 پیش‌بینی می‌شود www.lockheedmartin.com.

• ایالات متحده: ایالات متحده بزرگ‌ترین حضور در بازار را حفظ می‌کند،با برنامه‌های F-35 و F-15EX که در فروش‌های نظامی داخلی و خارجی حاکم هستند. در سال 2025، انتظار می‌رود نیروی هوایی و دریایی ایالات متحده بخش‌های قابل‌توجهی از بودجه‌های خود را به تأمین جت‌های نسل بعدی تخصیص دهند www.defensenews.com.
• اروپا: شرکت‌های دفاعی اروپایی، با رهبری داسو (Rafale) و ساب (Gripen)، با استفاده از ابتکارات دفاعی منطقه‌ای مانند سیستم هوایی جنگی آینده (FCAS) و پروژه‌های Tempest برای رقابت با پلتفرم‌های آمریکایی، تلاش می‌کنند. فرانسه و آلمان سرمایه‌گذاری‌های مشترک در FCAS را تأیید کرده‌اند و پیش‌بینی می‌کنند که قابلیت عملیاتی اولیه در اوایل دهه 2030 داشته باشند اما در چند سال آینده توسعه‌ها را افزایش می‌دهند www.reuters.com.
• آسیا-اقیانوسیه: جت‌های Chengdu J-20 و Shenyang FC-31 چین در حال محبوبیت هستند و تحویل‌های آنها به نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLAAF) افزایش یافته و بازاریابی فعال به متحدان منطقه‌ای انجام می‌شود. به همین ترتیب، جت‌های Tejas هند و همکاری ژاپن با بریتانیا و ایتالیا در GCAP (برنامه جنگی هوایی جهانی) نشان‌دهنده افزایش قابلیت‌های بومی و آرزو برای کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان غربی است www.janes.com.
• خاورمیانه: کشورهای خلیج، به‌ویژه امارات و عربستان سعودی، به‌طور تهاجمی جت‌های جنگنده پیشرفته را دنبال می‌کنند و در حال مذاکره قراردادهای جدید F-35 با ایالات متحده و کاوش گزینه‌های اروپایی و آسیایی در واکنش به تغییرات کنترل‌های صادرات هستند www.bloomberg.com.

به پیش‌رو، چشم‌انداز رقابتی تحت تأثیر فناوری‌های پنهان‌کاری، ادغام دوقلوی دیجیتالی و سیستم‌های همکارِ هواپیماهای جنگی خواهد بود. ظهور جت‌های جنگنده نسل ششم و مفاهیم هم‌پرواز بدون سرنشین رقابت را افزایش خواهد داد، در حالی که بازیگران جدید چالش‌هایی را برای تسلط غربی و روسی ایجاد خواهند کرد. همکاری‌های استراتژیک، توافقات انتقال فناوری و تغییر در اتحادهای امنیتی انتظار می‌رود که سهم بازار را تا سال 2030 دوباره تعریف کند.

برنامه‌های تأمین و نوسازی

بازار جهانی جت‌های جنگنده در سال 2025 با برنامه‌های تأمین و نوسازی قوی مشخص می‌شود که ناشی از دینامیک‌های ژئوپلیتیکی در حال تحول، پیشرفت‌های سریع فناوری و لزوم جایگزینی ناوگان‌های قدیمی است. هزینه‌کنندگان بزرگ دفاع، از جمله ایالات متحده، چین، هند و کشورهای اروپایی، بر روی سرمایه‌گذاری در جت‌های جنگنده نسل بعدی و ارتقاء پلتفرم‌های موجود اولویت می‌دهند، که در حال سوخت‌رسانی به رشد بازار و شکل‌گیری دینامیک‌های رقابتی در باقی‌مانده دهه است.

ایالات متحده همچنان در تأمین و نوسازی پیشتاز است. برنامه F-35 Lightning II کماکان مرکزی باقی می‌ماند و وزارت دفاع ایالات متحده درخواست بودجه برای 68 F-35 جدید در سال مالی 2025 و ارتقاء‌های جاری برای قابلیت‌های بلوک 4، که شامل حسگرهای پیشرفته و ادغام سلاح‌های بهبودیافته است، را کرده است. در عین حال، نیروی هوایی ایالات متحده همچنین در حال سرمایه‌گذاری در برنامه تسلط هوایی نسل بعدی (NGAD) است که بر تصمیمات تأمین در اواخر دهه تأثیر خواهد گذاشت و ممکن است دکترین‌های برتری هوایی را دوباره شکل دهد www.defensenews.com.

برنامه‌های تأمین اروپایی نیز در پاسخ به تنش‌های امنیتی منطقه‌ای تسریع می‌شود. آلمان، فرانسه و اسپانیا به شدت در حال سرمایه‌گذاری در سیستم هوایی جنگی آینده (FCAS) هستند و می‌خواهند یک نمونه پروتوتیپ جت نسل ششم تا سال 2027 داشته باشند. بریتانیا، ایتالیا و ژاپن در حال همکاری در برنامه جنگی هوایی جهانی (GCAP) هستند که انتظار می‌رود یک نمونه نمایشی تا سال 2027 داشته باشد و تا میانه دهه 2030 در خدمت باشد. این ابتکارات نوسازی ناوگان‌های موجود Eurofighter Typhoon و Rafale را تحریک می‌کند و سفارشات جدید و بروزرسانی‌های الکترونیکی را برای سال‌های 2025 و بعد از آن برنامه‌ریزی می‌کند www.flightglobal.com.

کشورهای آسیا-اقیانوسیه به گسترش و نوسازی نیروهای هوایی خود ادامه می‌دهند. هند در حال پیشرفت در تأمین 114 جت جنگنده چندمنظوره است، که از جمله رقبای آن Rafale، F-15EX و Su-35 هستند. جت‌های جنگنده J-20 و J-31 چین در حال وارد تولید انبوه هستند که نمایانگر سرمایه‌گذاری قابل توجه داخلی است. کره جنوبی در حال پیشرفت با برنامه بومی KF-21 Boramae، با هدف استقرار سطح گردان تا سال 2028 است، در حالی که ژاپن نیز در حال ارتقاء ناوگان‌های F-2 و F-15 خود است www.janes.com.

به پیش‌رو، انتظار می‌رود نوسازی بر ادغام هوش مصنوعی، قابلیت‌های جنگ شبکه‌ای و سلاح‌های هیپرصوت تمرکز کند. پیش‌بینی می‌شود بازار جت‌های جنگنده جهانی از 46.2 میلیارد دلار در سال 2024 به 53.5 میلیارد دلار تا سال 2029 رشد کند، که به‌دلیل این برنامه‌های تأمین و ارتقاء است www.marketsandmarkets.com. با تسریع این تلاش‌ها، چشم‌انداز رقابتی شدیدتر خواهد شد، با تولیدکنندگان برای برآورده کردن نیازهای تحول‌یافته جنگ هوایی در سطح جهانی.

چالش‌ها و ریسک‌های بازار

بازار جت‌ های جنگنده در سال 2025 و سال‌های بعد با چالش‌ها و ریسک‌های قابل توجهی روبه‌رو است که تحت تأثیر چشم‌اندازهای ژئوپلیتیکی، اقتصادی و فناوری در حال تحول قرار دارد. یکی از مسائل اصلی، افزایش هزینه برنامه‌های جت‌های جنگنده پیشرفته است. به عنوان مثال، هزینه واحد هواپیماهای پرچمدار نسل پنجم مانند F-35 Lightning II همچنان در حال افزایش است و هزینه‌های نگهداری مستمر پیش‌بینی می‌شود که طی عمر آن از 1.3 تریلیون دلار فراتر رود، که به هزینه‌های بزرگ‌ترین خریداران دفاعی نیز فشار وارد می‌کند www.gao.gov. هزینه‌های بالای خرید و نگهداری می‌تواند منجر به تأخیر در تأمین، کوچک شدن ناوگان‌های برنامه‌ریزی‌شده یا لغو آن‌ها، به‌ویژه در میان کشورهایی با بودجه‌های دفاعی محدود شود.

اختلالات زنجیره تأمین معضل دیگر بزرگی است، که به علت تنش‌های ژئوپلیتیکی جاری و اثرات باقی‌مانده از پاندمی COVID-19 تشدید شده است. زمان‌های انتظار برای مؤلفه‌های حیاتی، مانند نیمه‌هادی‌های پیشرفته و مواد مرکب، طولانی شده و بر برنامه‌های تولید تولیدکنندگان بزرگ مانند لوکهید مارتین، ساب و داسو تأثیر گذاشته است www.defensenews.com. این ضعف نه‌تنها تهدیدی برای تحویل به‌موقع است بلکه هزینه‌ها را نیز افزایش داده و خطر مجازات‌های قراردادی را به دنبال خواهد داشت.

بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی چشم‌انداز بازار را پیچیده‌تر می‌کند. افزایش تنش‌ها در مناطقی مانند شرق اروپا، خاورمیانه و آسیا-اقیانوسیه تقاضا را تحریک می‌کند اما همچنین خطر تغییر در سیاست‌ها، محدودیت‌های صادرات و تغییرات در همکاری‌ها را معرفی می‌کند. به عنوان مثال، تحمیل تحریم‌های تسلیحاتی یا کنترل‌های صادرات—همانطور که اخیراً در محدودیت‌های ایالات متحده بر برخی خریداران خاورمیانه و آسیایی مشاهده شده است—می‌تواند به‌طور ناگهانی دسترسی به بازار و جریان‌های درآمدی برای تولیدکنندگان را تغییر دهد www.reuters.com.

پیشرفت‌های فناوری چاقوی دولبه‌ای را به همراه دارد. در حالی که نوآوری‌هایی مانند پنهان‌کاری، هوش مصنوعی و الکترونیک پیشرفته برای رقابت در بازار ضروری هستند، اما همچنین هزینه‌های تحقیق و توسعه (R&D) را افزایش می‌دهند و خطر از کار افتادن را نیز بالا می‌برند. به‌علاوه، ادغام فناوری‌های جدید به پلتفرم‌های قدیمی یا ناوگان‌های چندملیتی می‌تواند باعث بروز مشکلات هم‌افزایی و هزینه‌های اضافی شود www.flightglobal.com.

سرانجام، بررسی جدی هزینه‌های دفاعی و نگرانی‌های زیست‌محیطی در حال افزایش است. با اولویت‌بندی دولت‌ها بر روی پایداری و اهداف زیست‌محیطی، بخش دفاع تحت فشار قرار دارد تا انتشار گازها را کاهش دهد و فناوری‌های سبزتری را به کار گیرد—زمینه‌ای که جت‌های جنگنده، به دلیل ردپای کربن قابل‌توجه خود، تحت نظارت خاصی قرار دارند www.rand.org. این موضوع می‌تواند منجر به تغییرات در قوانین و هزینه‌های انطباق اضافی شود.

در خلاصه، در حالی که تقاضا برای جت‌های جنگنده همچنان قوی است، بازار در سال 2025 و فراتر از آن با چالش‌هایی نظیر افزایش هزینه‌ها، آسیب‌پذیری‌های زنجیره تأمین، عدم قطعیت‌های ژئوپلیتیکی، پیچیدگی‌های فناوری و فشارهای نظارتی فزاینده مواجه خواهد بود که تمام آنها نیاز به سازگاری استراتژیک از سوی تولیدکنندگان و خریداران را ایجاب می‌کند.

پیش‌بینی‌ها و برآوردهای رشد (2024-2030)

بازار جهانی جت‌های جنگنده طی سال‌های 2024 تا 2030 برای رشد قابل‌توجهی آماده است، که ناشی از افزایش بودجه‌های دفاعی، ابتکارات نوسازی و افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی است. طبق گزارش www.fortunebusinessinsights.com، بازار جت‌های جنگنده در سال 2022 به ارزش تقریباً 55.9 میلیارد دلار بود و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2029 به 69.4 میلیارد دلار برسد، که نشان‌دهنده نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) 3.12 درصد است. پیش‌بینی‌های به‌روز برای سال 2025 و فراتر از آن به طور مداوم تقاضای قوی را تحت تأثیر قرار می‌دهند زیرا کشورها بر روی قابلیت‌های پیشرفته جنگ هوایی اولویت می‌دهند.

• برنامه‌های نوسازی: نیروهای هوایی بزرگ، از جمله ایالات متحده، چین و هند، به شدت در حال سرمایه‌گذاری بر روی نسل بعدی جت‌های جنگنده هستند. ایالات متحده در حال گسترش برنامه F-35 Lightning II است، با بیش از 3,500 واحد برنامه‌ریزی شده برای تولید، در حالی که پروژه‌های اروپایی مانند سیستم هوایی جنگی آینده (FCAS) و Tempest تحت رهبری بریتانیا برای به کارگیری عملی در اوایل دهه 2030 هدف‌گذاری شده‌اند (www.defensenews.com).
• افزایش بودجه‌های دفاعی: موسسه تحقیقاتی بین‌المللی صلح استکهلم (SIPRI) در سال 2023 هزینه‌های نظامی جهانی را به رکورد رسانده و ایالات متحده، چین و روسیه در میان بزرگ‌ترین هزینه‌کنندگان قرار دارند (www.sipri.org). انتظار می‌رود این روند تا سال 2025 و فراتر از آن ادامه یابد و به‌طور مستقیم خرید جت‌های نسل 4.5 و 5 را تحریک کند.
• پیشرفت‌های فناوری: عوامل اصلی رشد شامل ادغام تکنولوژی‌های پنهان‌کاری، الکترونیک پیشرفته و قابلیت‌های جنگ شبکه‌محور است. معرفی هوش مصنوعی، همکاری‌های بدون سرنشین و سلاح‌های هایپرصوت به شکل‌گیری تصمیمات تأمین و تأثیر بر دینامیک‌های بازار می‌افزاید (www.mordorintelligence.com).
• تقاضای منطقه‌ای: پیش‌بینی می‌شود که منطقه آسیا-اقیانوسیه شاهد سریع‌ترین رشد باشد، که ناشی از برنامه‌های بومی جنگنده‌های چین (J-20، FC-31)، پروژه‌های Tejas و AMCA هند و افزایش خریدها از کشورهای آسیای جنوب شرقی است. در همین حال، کشورهای خاورمیانه ناوگان‌های خود را در پاسخ به چالش‌های امنیتی جاری ارتقاء می‌دهند (www.marketwatch.com).

به جلو، بازار جت‌های جنگنده در سال 2025 و سال‌های بعد تحت تأثیر ادامه سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های نسل 5 و 6، همکاری‌های استراتژیک، و اولویت‌های امنیتی منطقه‌ای در حال تغییر خواهد بود. با وجود احتمال بروز اختلالات زنجیره تأمین و محدودیت‌های بودجه‌ای در برخی اقتصادها، چشم‌ انداز کلی همچنان مثبت باقی می‌ماند و رشد پایدار تا پایان دهه پیش‌بینی می‌شود.

توصیه‌های استراتژیک

بازار جت‌ های جنگنده در سال 2025 و سال‌های آینده برای هم‌گسترش و تحولی آماده است که ناشی از تهدیدهای امنیتی در حال تحول، پیشرفت‌های سریع فناوری و اتحادهای ژئوپلیتیکی در حال تغییر است. برای شرکت‌کنندگان و ذینفعان در این صنعت، مجموعه‌ای از توصیه‌های استراتژیک برای جهت‌گیری مؤثر در این محیط دینامیک ظهور می‌کند.

• سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نسل بعدی: نیروهای هوایی پیشرو بر روی پنهان‌کاری، الکترونیک پیشرفته، هوش مصنوعی و قابلیت‌های جنگ شبکه‌ای اولویت می‌دهند. تولیدکنندگان باید R&D را در پلتفرم‌های نسل ششم تسریع کنند و حسگرهای پیشرفته، تیم‌های بدون سرنشین و مجموعه‌های جنگ الکترونیک را در نظر بگیرند، همانطور که در برنامه‌های NGAD ایالات متحده و ابتکارات FCAS و Tempest اروپا مشاهده می‌شود (www.reuters.com).
• تقویت همکاری‌های جهانی و زنجیره‌های تأمین: با افزایش تقاضا از آسیا-اقیانوسیه، شرق اروپا و خاورمیانه، شکل‌گیری مشارکت‌های مشترک و همکاری مونتاژ محلی می‌تواند دسترسی به بازار را تقویت کند. شرکت‌هایی مانند لوکهید مارتین و ساب از توافقات جبران هزینه و انتقال فناوری برای تأمین قراردادهای بزرگ در هند، فنلاند و سایر بازارها بهره‌برداری کرده‌اند (www.flightglobal.com).
• واکنش به واقعیت‌های ژئوپلیتیکی: درگیری روسیه و اوکراین و افزایش تنش‌ها در آسیا-اقیانوسیه کشورهای مختلف را به نوسازی فوری ناوگان‌های هوایی وادار می‌کند. تأمین‌کنندگان باید تولید منعطف، زمان‌های تحویل سریع و بسته‌های ارتقاء برای پلتفرم‌های موجود را در اولویت قرار دهند تا به نیازهای دفاعی فوری و بلندمدت پاسخ دهند (www.defensenews.com).
• گسترش خدمات و ارتقاءهای پس از فروش: با توجه به بررسی‌های انجام شده بر روی بودجه‌های دفاعی، بسیاری از اپراتورها به ارتقاء ناوگان قدیمی (مانند F-16، Rafale، Gripen) به جای خریدهای جدید تمایل دارند. سازندگان اصلی باید ارتقاءهای ماژولار، دیجیتالی‌سازی و خدمات نگهداری را ارائه دهند تا درآمد تکراری جذب و روابط بلندمدت ایجاد کنند (www.janes.com).
• تأکید بر پایداری و کنترل هزینه: ملاحظات زیست‌محیطی و هزینه‌ اثربخشی به‌طور فزاینده‌ای بر تأمین تأثیر می‌گذارند. ابتکارات مربوط به بهره‌وری سوخت، سوخت‌های سنتی و کاهش هزینه‌های چرخه عمر باید در اولویت قرار گیرند تا به مشتریان معقول و آگاه از محیط زیست جذاب باشد (aviationweek.com).

با اتخاذ این استراتژی‌ها، شرکت‌ها می‌توانند مزایای رقابتی کسب کرده و از تقاضای قوی پیش‌بینی شده برای جت‌ های جنگنده تا سال 2025 و بعد از آن بهره‌برداری کنند و در عین حال در برابر اختلالات ژئوپلیتیکی، قانونی و فناوری مقاوم باشند.

منابع و مراجع

• www.marketsandmarkets.com
• www.lockheedmartin.com
• www.defensenews.com
• www.flightglobal.com
• www.janes.com
• www.mordorintelligence.com
• airforce-technology.com
• www.sipri.org
• www.airandspaceforces.com
• www.geaerospace.com
• www.fortunebusinessinsights.com
• www.al-monitor.com
• www.reuters.com
• www.bloomberg.com
• www.gao.gov
• www.rand.org
• www.marketwatch.com
• aviationweek.com